1. پایان اقامت امام در عراق

بعد از امضای قرارداد 1975 میان ایران و عراقبرای حل اختلافات با اعمال فشارهای رژیم پهلوی، سخت گیری­ های دولت بغداد دربارهفعالیت­ های امام تشدید شد و در دیداری که بین وزرای خارجه ایران و عراق در نیویورکدر دوران تبعید امام صورت گرفت، تصمیم به اخراج ایشان از عراق گرفته شد.

سیدمحمود دعایی در تشریح روند پایان یافتن اقامت امام در عراق می­گوید: عراقی‌ها ابتدانمی‌خواستند زیاد سخت‌گیری کنند، لذا تنها بر این جهت اصرار داشتند که نوارهای اماماز طریق عراق به ایران فرستاده نشود و اعلامیه‌ها در عراق تکثیر نشود، اما فشار ساواکو مسئولین دیپلمات ایرانبه قدری قوی شده بود که عراقی‌ها ناگزیر شدند جلو فعالیت ­ها را بگیرند. به همین منظوربیت حضرت امام را محاصره کردند و چند تن از دوستان امام را دستگیر کردند. امام به عنواناعتراض به رژیم بعث به خاطر فشارها و اذیت‌ها اعتصاب کردند و از منزل بیرون نمی‌آمدند.انعکاس این مسئله در خارج برای رژیم عراق، قابل تحمل نبود، لذا به ناچار از امام عذرخواهیکردند و به ظاهر حلقه‌ی محاصره را برداشتند، ولی در واقع تحت عنوان این که از طرف ایرانمی ­خواهند به شما سوء قصد کنند و ما باید از شما حفاظت کنیم، مراقبت و کنترل بیت امامرا شدید کردند که امام فرمودند: ایشان حفاظت نمی­ کنند، بلکه نظارت می‌کنند. تا اینکه یک روز از بغداد، من را خواستند و من رفتم. به من گفتند: مرکز عالی فرماندهی انقلابتصمیم گرفته است نماینده‌ای رسمی برای مذاکره با آیت‌ا. خمینی به نجف بفرستد، لذاوقت آن را تعیین کنید. من را خواستند و من رفتم. به من گفتند: مرکز عالی فرماندهی انقلابتصمیم گرفته است نماینده‌ای رسمی برای مذاکره با آیت‌ا. خمینی به نجف بفرستد، لذاوقت آن را تعیین کنید. من پیام آنان را به امام عرض کردم. امام هم بعدازظهری را برایمذاکره تعیین کردند. در روز موعود سعدون شاکر که آن وقت رییس کل تشکیلات امنیت عراقبود، به اتفاق استاندار و رییس سازمان امنیت و رییس اوقاف نجف که فارسی می‌دانست، خدمتامام آمدند. ابتدا با اشاره به من، سؤال کردند که ایشان از طرف شما نمایندگی دارد کهبرای ما پیام شما را می‌آورد یا خیر؟ امام فرمودند بله. سپس با احترام، ولی در عینحال جدی گفت: مطابق تحولات جدید در رابطه‌ی ما با ایران، قرار بر این است که به مخالفینیک دیگر اجازه‌ی فعالیت ندهیم و ما به این تعهد پای بندیم، لذا از شما درخواست می‌کنیمبه فعالیت‌های علنی خود علیه شاه ایران خاتمه دهید. امام در پاسخ فرمودند: من دست ازفعالیت‌های خود برنمی‌دارم. من نمی‌توانم مردم ستم‌دیده‌ی ایران را که زیر ستم شاههستند. فراموش کنم. مجددا او یادآوری کرد، ما موظف هستیم به تعهدمان عمل کنیم و نگذاریمشما فعالیتی داشته باشید. امام فرمود: شما اگر ناگزیر هستید من از عراق خارج می‌شوم».[1]

پس از قطعیشدن خروج امام خمینی(ره) از عراق، اولین کشوری که برای مهاجرت مطرح شد، سوریه بود. امابه دلیل تیرگی رابطه عراق و سوریه، رژیم بعثی اجازه خروج به مقصد سوریه را نمی داد.پس از منتفی شدن این گزینه، عزیمت به کویت مطرح شد تا پس از اقامت کوتاه در کویت، ازطریق آن کشور به سوریه برود. سید احمد خمینی در این مورد می‌گوید: جلسه‌ای در منزلما تشکیل شد و تصمیم گرفتیم با کویت تماس بگیریم. قرار شد با حضرت آیت الله مهریاز ون مبارز کویت تماس بگیریم. حضرت آیت الله مهری هم آقازاده شان را با یکیدیگر از افراد با دعوتنامه‌ای برای امام روانه نجف کردند».[3]

پس از اخذاجازه خروج از عراق، سحرگاه 12 مهر 1357، امام خمینی(ره) به همراه سید احمد خمینی و چندنفر دیگر به قصد عزیمت به کویت از نجف خارج شدند. از نجف تا مرز کویت در منطقه صفوان،ماموران عراقی کاروان را همراهی کردند. مقامات کویتی پس از اطلاع از این امر، با ورودامام خمینی(ره) به کشورشان مخالفت کردند و امام خمینی و همراهان به ناچار ساعت یازده شببه بصره بازگشتند و شب را در هتلی گذراندند و سیزدهم مهر به بغداد رفتند.

براساسخاطرات سیداحمد خمینی، فرانسه به این دلیل انتخاب شد که از طریق آن کشور در اولین فرصتبه سوریه بروند: {پس از بازگشت از مرز کویت به بصره} نماز صبح را با امام خواندم وبعد از نماز از تصمیمشان جویا شدم. امام گفتند: من سوریه را انتخاب می­کنم و به سوریهمی­روم. عرض کردم اگر سوریه راه نداد چه کار کنیم؟ خوب است به جایی برویم که ویزا احتیاجنداشته باشد و ما از آنجا بتوانیم به سوریه برویم. چرا که اگر لب مرز سوریه هم ما رابرگردانند، دیگر برای رفتن جایی نداریم. فرانسه را پیشنهاد کردم. امام پذیرفتند.[4]

2- مخالفت اولیه دولت فرانسه و قاطعیت امام

حضرت امامخمینی پس از ورود به پاریس در منزل یکی از دانشجویان در محله کشان یکی از محلات مرکز حکومتفرانسه اقامت گزید. البته منزل اجاره‌ای بود و شرط امام برای ست نیز پرداخت اجارهآن بود. از آنجا که خانه در طبقه چهارم یک ساختمان واقع شده بود، رفت و آمد زیاد بهمنزل امام باعث ناراحتی همسایه ها می­ شد. لذا خانه ای در نوفل لوشاتو که از روستاهایحومه پاریس بود و در پنجاه کیلومتری آن قرار داشت انتخاب شد و به آنجا تشریف برد. نظرامام این بود که محل اقامتشان ساختمانی باشد که در اطرافش همسایه ای وجود نداشته باشدتا برای مجاورین زحمتی فراهم نشود. برادرانی که در پاریس بودند موفق نشدند منزلی بااین ویژگی در پاریس بیابند، از این رو منزل یکی از برادران ایرانی مقیم نوفل لوشاتورا که خالی از سکنه بود پیشنهاد کردند. این خانه کوچک دارای دو اتاق تودرتوی به مساحتهفت و نه متر مربع بود که در انتهای اتاق عقبی پستوی کوچکی قرار داشت. در کنار اتاقاول آشپزخانه شش متری و یک دستشویی قابل مشاهده بود. حمام در زیرزمین بود که دستگاه تکثیر نوارهای امام رادر زیر زمین قرار دادند. امام در اتاق عقبی، حاج احمد آقا در پستو و برادرانهمراه در اتاق جلویی استقرار یافتند. زمانی که هوا مساعد بود در محوطه نسبتا وسیع مقابلخانه فرشی می گسترانیدند که امام به آنجا تشریف می­ برد. ایشان برای وضو ساختن و یابه هر دلیل دیگری که قصد خروج از اتاق را داشت باید از اتاق برادران می­گذشت.[5]

حضرتامام در نوفل لوشاتو در حومه پاریس بجز ساعات محدودی، تمام وقت کار می‌کردند. درمدت اقامت چهار ماهه امام در پاریس، نوفل لوشاتو مهمترین مرکز خبری جهان بود و مصاحبه‏ هایمتعدد و دیدارهای مختلف امام دیدگاه های ایشان را در زمینه حکومت اسلامی و هدف­ هایآتی نهضت برای جهانیان بازگو می‏ کرد. به این ترتیب جمع بیشتری از مردم جهان بااندیشه و قیام ایشان آشنا شدند و از همین جا بود که بحرانی‏ ترین دوران نهضت را درایران رهبری کرد. مسائل ایران و انقلاب اسلامی در این ایام در صدر اخبار جهان قرارداشت.[7]

در مدتاقامت 4 ماهه امام در پاریس، نوفل لوشاتو مهم‎ترین مرکزخبری جهان بود و مصاحبه‎های متعدد و دیدارهای مختلف امامدیدگاههای ایشان را در زمینه حکومت اسلام و هدف های آتی نهضت برای جهانیان بازگو می‎کرد. به این ترتیب جمع بیشتری از مردم جهان با اندیشه و قیامایشان آشنا شدند و از همین جا بود که بحرانی‎ترین دوراننهضت را در ایران رهبری کرد.[8]

رژیم پهلویگمان می‌کرد دورتر شدن محل تبعید امام‌خمینی (ره) از ایران باعث تضعیف نهضت خواهد شدو بر همین‌ اساس دیپلماسی منطقه‌ای خود را بر عدم پذیرش امام از سوی کشورهای منطقهقرار داده بود، اما نتیجه کار طور دیگری رقم خورد. شرایط قانونی و عرفی فرانسه به رهبرانو نخبگان ی امکان می‌داد به نشر آزادانه افکار خود بپردازند و انقلابیون مخالفرژیم پهلوی از این شرایط به‌خوبی استفاده کردند و حول محور حضرت امام (ره) به گسترشو انتشار ایده‌های نهضت و انجام مقدمات تشکیل شورای انقلاب پرداختند. امام (ره) استراتژیو اهداف انقلاب را از فرانسه به مردم ایران و جهان ابلاغ می‌کرد و سرانجام بر اثر فرصت­ هایبه‌دست‌ آمده در فرانسه، سرنگونی رژیم شاه به ‌گونه‌ای باور نکردنی تسریع ‌گردید.[9]

رفتن [امام] خمینی [ره] به پاریس در اوایل اکتبر 1978، ایشانرا در کانون شبکه های رسانه ای جهانی قرار داد، و ظاهراً تصمیم گرفته شد از رسانه هایخارجی به شکلی فعالانه تر استفاده شود. [امام] خمینی [ره] در عرض دو ماه نخست تبعیدشاندر پاریس، مصاحبه‌هایی با دست کم خبرگزاری‌های فرانسه و آسوشیتدپرس ایستگاه های رادیو تلویزیونی از کشورهای فرانسه،آلمان، اتریش، لوکزامبورگ، سوئد و یونان، خبرنگاران از جمله مایک والاس از سی بی اس؛و رومه‌های المستقبل و گاردین انجام دادند. مجموعه پیام ها، سخنرانی ها و مصاحبههای ایشان فقط در این دو ماه نخست، بالغ بر 458 صفحه فارسی است (ندای حق، 1979[1357]). تحلیل ها و طرح های [امام] خمینی [ره] نه تنها معروفیتی بین المللی برای ایشانبه ارمغان آورد؛ البته پیشینه و گذشته ایشان نیز در شکل‌گیری این وجهه نقش مهمی داشت.تصاویری که زهد و پارسایی ایشان را نشان می‌داد و گزارش هایی مبنی بر اینکه ناهار ایشانیک غذای ساده ایرانی است، روی فرش ایرانی می نشینند و ملاقات کنندگان را روی زمین می‌نشانندو به آنها چای تعارف می‌کنند، با شکوه و جلال تخت طاووس در تقابل آشکارقرار داشت. [امام] خمینی [ره] غیر معمولترین "ستاره" رسانه‌ای بود.[10]

مصاحبه‌هایگوناگون با خبرگزاری­ها و مطبوعات بین‌المللی، درج متن سخنرانی­ ها و اخبار نهضت درمطبوعات و نیز پخش این مطالب از شبکه‌های تلویزیونی فرانسه و سایر کشورهای غربی، موقعیتاستثنایی و کم‌نظیری را برای تبیین و تبلیغ اهداف و استراتژی نهضت اسلامی ایران و جهانی‌کردنآن و همچنین افشای ماهیت غیرمردمی حکومت پهلوی و شخصیت خودمحور محمدرضا پهلوی پدیدآورد. امام‌ خمینی (ره)در مدت توقف چهار ماهه در پاریس، در مقایسه با اقامت چهارده ‌سالهعراق، به موفقیت­ های بیشتری دست یافت. از این ‌رو باری روبین معتقد است اخراج امام‌خمینی از عراق را باید یکی از بزرگترین اشتباهات دولت شریف ‌امامی به حساب آورد: شریف ‌امامی گمان می‌کرد که اگر آیت‌ا. خمینی از کشور همسایه ایران ــ عراق ــ بهنقطه دورتری برود، امکان تماس او با گروه های مخالف در داخل کمتر خواهد شد؛ به ‌همین‌دلیل با اقامت او در کویت هم موافقت نشد. آیت‌ا. خمینی به پاریس رفت و برخلاف تصورشریف‌ امامی با دسترسی به وسایل ارتباط ‌جمعی جهان و امکان برقراری تماس مستقیم تلفنیبا تهران، امکانات وسیع‌تری برای انعکاس نظرات خود در جهان و تماس با طرفداران خوددر ایران به‌دست آورد. آیت‌ا. خمینی ناگهان به یک چهره خبرساز بین‌المللی تبدیل شدو طرفداران او در ایران نه فقط به ‌وسیله تلفن و رابطینی که مرتبا بین تهران و پاریسدر حرکت بودند، بلکه به ‌وسیله رادیوها و مطبوعات و خبرگزاری­ های بین‌المللی از نظریاتو دستورالعمل­ های روزانه او آگاه شدند.[11]

با سفربه پاریس [امام] خمینی [ره] به ناگهان در کانون توجه رسانه های جهان قرار گرفت؛ زیراامکان دسترسی به ایشان بسیار بیشتر شد. بسیاری از سرشناس ترین خبرنگاران جهان از شبکههای خبری به این روستا که پیش از آن در سکوت و آرامش بود، سفر کردند تا در کنار اینرهبر انقلابی جدید و استثنایی بر روی فرش بنشینند و با ایشان مصاحبه کنند. تجهیزاتپیشرفته مخابرات بین‌المللی فرانسه نیز فرآیند انتشار نوارها را آسان کرد. در خانهاستیجاری [امام] خمینی [ره] دو دستگاه ضبط صوت، بی وقفه، سخنرانی‌ها و اطلاعیه‌هایایشان را ضبط و برای ارسال یا انتقال به ایران تکثیر می‌کرد. [امام] خمینی [ره] حاضرنبود پشت تلفن صحبت کند؛ از این رو ابتدا صدای سخنرانی­ های ایشان را ضبط و بعد نوارآن را از پشت تلفن پخش می­ کردند تا همزمان در تهران ضبط شود. در تهران پیروان ایشاندر استودیوهای موقتی با چندین دستگاه ضبط صوت، شبانه روز کار می‌کردند تا متن این سخنرانی‌هارا منتشر کنند. نوار فروشی­ های تهران به هر مشتری که چند نوار موسیقی می­خرید یک نوارمذهبی هم می ­دادند. نتایج یک تحقیق (افلاطونی، 1978) نشان داد که فروش نوارهای موسیقیاز سال 1977 که نوارهای مذهبی و ی از جمله سرودهای انقلابی در دسترس قرار گرفت،کاهش یافت.[12]

علاوهبر استفاده از وسایل ارتباط جمعی و تماس­ های تلفنی، ارتباطات عادی افراد، ملاقات­ هاو مذاکره‌ها نیز بدون کنترل و مانع انجام می‌گرفت. اقامت در پاریس به مبارزان و امام‌خمینی(ره) امکان می‌داد به‌راحتی با هم دیدار کنند و در امور نهضت و مبارزه به‌ طور مستقیم و ازنزدیک به م و گفت‌وگو بپردازند. مهدی بازرگان در این مورد می‌گوید: [مهاجرت امام‌خمینیبه پاریس] راه گشای موثری برای ملاقات­ ها و مذاکرات و اقدامات گردید. چه با ایرانی­هایمقیم و مسافرین از ایران و چه با دنیای خارج، حتی بهتر و راحت‌تر از آن که اگر به ایرانمی‌آمدند، توجهات و افکار از هر سوی به سوی ایشان و به سود پدیده‌ای که بعداً نامشانقلاب اسلامی ایران گذارده شد، جلب گردید.

شبکه گستردهمخالفان سنتی (رژیم پهلوی) با استفادة بسیار مبتکرانه رسانه‌های ارتباطی مدرن و فناوری‌هایمخابراتی توسعه یافت تا موفق‌ترین نمونه بسیج رسانه‌های جایگزین بدیل در انقلاب که تا آن روز در جهان نظیر نداشت، شکل بگیرد.آنچه موفقیت را بیشتر کرد، کنش متقابل و پیچیده میان رسانه‌های سنتی و مدرن، مذهبیو سکولار و شفاهی و چاپی بود، نه صرفاً اینکه رسانه‌های کوچک، کارکردهای متهورانه جدیدپیدا کردند. دو نوع رسانه کوچک» در جنبش ایرانی‌ها به کار گرفته شد: نخست، نوارهایکاست که همچون منبر الکترونیک عمل کردند و دوم بیانیه‌های فتوکپی شده که به اعلامیهمعروف بودند.[13]

درزمان اقامت چهار ماهه امام در پاریس، برخی شخصیت ­های ی و مذهبی ایرانی و نیز نمایندگانی و شخصیت ­های خارجی با ایشان دیدار و گفت‌وگو کردند. محور مذاکراتی که با شخصیت­ هایمبارز صورت می‌گرفت، بر مبنای م برای پیشبرد اهداف انقلاب بود اما شخصیت­ های خارجیاغلب برای اطلاع دقیق از مواضع و دیدگاه‌های امام، به دیدار ایشان می‌رفتند و این مسئلهبه ‌نوبه ‌خود باعث می‌شد دیدگاهها و مواضع امام در خصوص مبارزه علیه حکومت پهلوی،هرچه ‌بیشتر منتشر گردد؛ چنانکه مبارزات انقلابی مردم ایران انعکاسی جهانی پیدا کرد.[14]

در پائیز1978 که حوادث، خشونت بارتر و اوضاع بحرانی تر شد، ایران روی جلد مجلات خبری را تسخیرکرد؛ این مجلات با چاپ عکس ­هایی از [امام] خمینی [ره]، حوادث خشونت بار در دانشگاهتهران و به آتش کشیده شدن عکس شاه و بحرانی شدن اوضاع این کشور را توصیف می‌کردند.این مجلات در ایران دست به دست می­شد، و حتی آنهایی که از گزارش ­های انگلیسی سردرنمیآوردند، کاملاً در می‌یافتند که حوادثی مهم و بین المللی در شرف وقوع است. این معروفیت،احساس غرور میان مردم به وجود آورد و آنها را مطمئن کرد که تاریخ را رقم خواهند زد.

شورای انقلاب به دستور امام ‌خمینی، هنگام اقامت ایشان درپاریس شکل گرفت. شهید مطهری به دستور امام با افراد مورد نظر جهت تشکیل شورا، در منزلخود در تهران مصاحبه کرد و از آنها برای عضویت و فعالیت در این شورا دعوت به عمل آورد.زمان تشکیل و اعضای شورا، هیچ­گاه به‌طوررسمی از سوی موسسان آن اعلام نشد. با این‌همه، قریب به یقین می‌توان گفت شورا در اواخر آبان و یا اوایل آذر 1357 شکل گرفت ودر نیمه دوم آذر رسمیت یافت. هدف از تشکیل شورا، رهبری انقلاب و تدبیر امور آن در داخلو خارج کشور بود که البته شاخه خارج از کشور، با پیروزی انقلاب فرصت شکل‌گیری نیافت.جلسات شورا به‌ صورت ‌مخفی در محل­ه ای مختلف تشکیل می‌شد و ضمن تماس با امام ‌خمینیدر پاریس، امور مربوط به روند انقلاب و هماهنگی برای حل‌ و فصل مسائل را مورد بحث وبررسی قرار می‌داد. تصمیمات شورا، پس از کسب تکلیف از حضرت امام‌ اجرا می‌شدند.

­­­

نتیجه گیری

هجرتامام خمینی به پاریس که با اعمال فشار رژیم پهلوی بر رژیم بعثی در سال 57 صورتگرفت بر خلاف تصور دولت وقت پهلوی، روند پیروزی انقلاب را شتابان کرد. بر اثر این رویداد،نهضت انقلاب ایران جهانی شد و ارتباط امام با ایران، برخلاف تصور رژیم، به آسان‌ترینروش ممکن، عملی گردید. از آن پس بود که امواج انقلاب در درون ایران نیز غیر قابل مهارگردید و امام ‌خمینی موفق شد کاری را که در طول چهارده ‌سال زمینه انجام آن فراهم نشدهبود، در مدت چهار ماه انجام دهد و رژیم پهلوی با سرعتی غیر قابل باور و پیش‌بینی، سقوطکند. امام همچنانکه در نجف فرصت یافته بود نظریه ولایت فقیه را در سلسله درس ­هایخود تبیین کند در پاریس در قالب مصاحبه و سخنرانی فرصت یافت ابعاد دیگری از طرحنظام جمهوری اسلامی را که شکل کلی آن با م با بزرگانی مثل شهید مطهری و شهید بهشتیتعیین شد، مشخص سازد. وقتی از امام درباره شکل حکومت آینده ایران پرسیده می‌شود می‌فرمایندکه جمهوری به همان معنایی که همه جا جمهوری است لکن این جمهوری بر یک قانون اساسیمتکی است که قانون اسلام باشد. اینکه ما جمهوری اسلامی می­گوییم برای این است کههنوز شرایط منتخب و هم احکامی که در ایران جاری می‌شود اینها بر اسلام متکی استلکن انتخاب با ملت است.[15]

می‌توانگفت هجرت امام به پاریس به جهانی شدن انقلاب اسلامی کمک شایانی کرد. ملاقات شخصیت­ هایمختلف جهان اسلام در محیط نسبتا آزاد پاریس این امکان را فراهم کرد که شناخت بهتریاز طرح انقلاب اسلامی در مقایسه با دیگر جنبش­ های فعال و یا به رکود رفته جهاناسلام صورت گیرد. ملاقات امام با شخصیت­ ها و چهره‌های غربی نیز در ایجاد یاس نسبتبه عمر رژیم پهلوی و نیز کاستن از شدت مخالفت اولیه غربی­ ها با انقلاب اسلامی موثربود. رسانه‌های غربی خواسته یا ناخواسته پیام انقلاب و امام را به جهانیان منتقلکردند. در اثر حضور امام در نوفل لوشاتو پاریس با توجه به اینکه فرانسه برایایرانیان روادید را لغو کرده بود؛ ارتباط گیری با امام برای انقلابیون سهل ­تر وآسان‌تر شد. می‌توان گفت حمایت­ ها و تجمعات دانشجویان ایرانی مقیم اروپا به جزاینکه در ایجاد اتحاد و وحدت میان آنان در مقابله با رژیم موثر بود؛ در افزایشصبغه مذهبی این جریانات نیز موثر بود. بخش مهمی از دانشجویان ایرانی مقیم اروپا و امریکابا این ارتباط­ ها و ملاقات­ ها با پیوند با انقلاب بخشی از نخبگان آینده جمهوریاسلامی را شکل دادند. ابزارهای رسانه‌ایکوچکی مانند نوار و اعلامیه به سهولت در پاریس ضبط و به تهران مخابره می­ شدتا رسانه انقلابی بزرگ باشند. نکته قابل توجه دیگر که در تاریخ ت شیعه کمنظیر است این است که امام بهره‌گیری از فضای فرانسه برای پیش­برد انقلاب را در منافاتبا روحیه استقلال خواهی و نفی تفکر و سلطه غربی نمی­دانستند و هوشمندانه از فضایبازتر غرب برای پیشبرد انقلاب استفاده کردند.

بازگشت امام خمینی (ره) و اغاز دهه ی فجر

نفاق در اسلام وقرآن

درمان ویروس كرونا درطب ایرانی اسلامی