فشارقبر علل وعوامل

از هولناك‌ترین عذاب‌های قبر كه میت در شب اول قبر به آن مبتلا می شود، فشار قبر است كه مومن و كافر، كوچك و بزرگ، باید حد طبیعی و ناگزیر آن را تحمل كنند اما این فشار تحت اعمال انسان و پرونده ای كه با اوست بسیار متغیر است. فشار قبر از هولناك‌ترین عذاب‌های قبر كه میت در شب اول قبر به آن مبتلا می شود، فشار قبر است كه مومن و كافر، كوچك و بزرگ، باید حد طبیعی و ناگزیر آن را تحمل كنند اما این فشار تحت اعمال انسان و پرونده ای كه با اوست بسیار متغیر است. ابو بصیر می‌گوید: به امام جعفر صادق(علیه‌السلام) گفتم: آیا احدى هست كه از فشار قبر نجات پیدا كند؟ فرمود: پناه بخدا مى‏بریم از فشار قبر. چقدر قلیل و اندك هستند آن افرادى كه از فشار قبر نجات پیدا كنند. (بحارالانوار، ج6،ص260) البته فشار قبر مربوط به مدفونین در زمین نیست بلكه شامل هر میتی خواهد شد از امام صادق علیه‌السّلام پرسیدند: آیا عذاب و فشار قبر به فرد بدار آویخته می‌رسد؟ آن حضرت فرمود: همانا پروردگار زمین، خود پروردگار هوا نیز هست. یا آن خدایى كه زمین به فرمان اوست، هوا نیز به فرمان اوست، پس خداوند عزّ و جلّ به هوا وحى می‌فرماید و هوا او را فشارى می‌دهد سخت‏تر و شدیدتر از قبر. (من لا یحضره الفقیه، ترجمه غفارى، ج 1، ص279) فشار قبر چیست؟ اما در مورد اینكه واقعیت فشار قبر چیست و كیفیت آن به چه شكلی است، اطلاعات دقیقی در دست نیست. برخی همچون علامه مجلسی، علامه حلی، علامه شبر و مرحوم حمصی رازی معتقد به عذاب جسد هستند. به عقیده این بزرگان و برخی دیگر، ممكن است روح در عالم قبر، در بدن داخل شده و عذاب را تحمل كند . علامه مجلسی می‌فرماید: انما السوال و الضغطة فى الاجساد الاصلیة .؛ سوال و تنگی و فشار قبر مربوط به جسد اصلی است.(جسد اصلی در مقابل جسد برزخی) در نهج البلاغه آمده است. و روعات الفزع و اختلاف الاوضاع و استكاك الاسماع و ظلمة للحد .؛ (یاد كنید از) دفعه بدفعه آمدنهاى خوف و بیم‌های مختلف و جابجا شدن دنده‏هاى پهلو از فشار قبر و كر گردیدن گوشها و تاریكى گور . قائلین به این قول به چنین روایاتی هم استناد می‌كنند و می‌گویند در هم فرو رفتن استخوانهاى دنده(در اثر فشار قبر) و نیش زدن گوشت(كه به عنوان عذاب قبر یاد شده) كه در بعضی روایات است تنها با بدن عنصرى سازگارى دارد. وقتى انسان مرد، با قوه ى خیال خود را جداى از دنیا مى یابد؛ همان گونه كه در دنیا با همان صورت به واسطه ى خیال، خود را درك مى كرد، وقتى در قبر گذاشته شد، خود را با همان صورت در قبر مى یابد و با این واسطه دردها و عقوبت ها و یا لذت ها را در مى یابد. و این است معنى حدیث: كه قبر باغى از باغ هاى بهشت یا حفره‌اى از حفره‌هاى جهنم است. در هر حال روح با تعلق شدیدی كه به جسد دارد، همواره در كنار جسد می‌ماند و از وضعیت خوب یا بد جسد متاثر می‌شود چه داخل در جسد و حساس به احساسات آن باشد چه نباشد. به همین جهت شاید بتوان گفت فشار قبر، می تواند كنایه از همان فعل و انفعالات شیمیایی باشد كه جنازه را از هم می پاشد و ظرف مدت بسیار كمی، چنان تغییرات سریعی در آن ایجاد می كند كه اگر امكان رویت جسد بعد از یك شب قبر حاصل شود، صحنه‌ی دلخراش و اندوهباری در معرض دید قرار خواهد گرفت. از فرمایشات حضرت علی(علیه‌السلام) است كه: فَلَوْ مَثَّلْتَهُمْ بِعَقْلِكَ، أَوْ كُشِفَ عَنْهُمْ مَحْجُوبُ الْغِطَاءِ لَكَ، وَ قَدِ ارْتَسَخَتْ أَسْمَاعُهُمْ بِالْهَوَامِّ فَاسْتَكَّتْ، وَاكْتَحَلَتْ أَبْصَارُهُمْ بِالتُّرَابِ فَخَسَفَتْ، وَ تَقَطَّعَتِ الْأَلْسِنَةُ فِی أَفْوَاهِهِمْ بَعْدَ ذَلَاقَتِهَا، وَ هَمَدَتِ الْقُلُوبُ فِی صُدُورِهِمْ بَعْدَ یَقَظَتِهَا، وَ عَاثَ فِی كُلِّ جَارِحَةٍ مِنْهُمْ جَدِیدُ بِلًى سَمَّجَهَا، وَ سَهَّلَ طُرُقَ الْآفَةِ إِلَیْهَا، مُسْتَسْلِمَاتٍ فَلَا أَیْدٍ تَدْفَعُ وَلَا قُلُوبٌ تَجْزَعُ، لَرَأَیْتَ أَشْجَانَ قُلُوبٍ وَ أَقْذَاءَ عُیُونٍ، لَهُمْ فِی كُلِّ فَظَاعَةٍ صِفَةُ حَالٍ لَا تَنْتَقِلُ، وَ غَمْرَةٌ لَا تَنْجَلِی؛ اگر آن مردگان را با (دیده) عقل و خرد بسنجى، یا پرده (خاكى) كه آنها را از تو پوشانده است كنار رود (آنها را خواهى دید) در حالی كه گوش‌هایشان در اثر رسوخ جانوران خاكى در آنها نابود و كر گشته، و دیدگانشان از سرمه خاك (به مغز) فرو رفته، و زبان‌هایشان پس از تندى و تیزى در دهان‌ها پاره پاره گشته، و دلهاشان پس از بیدارى در سینه‏ها مرده، و از طپش افتاده، در هر عضوى از ایشان پوسیدگى تازه كه باعث فساد و زشتى است رخداده، و راه نابودى آنها را آسان ساخته است، در حالی كه در برابر هر آسیبى تسلیم‏اند، نه براى دفاع (از آلام و اسقام) دستى، و نه براى نالیدن (از سختیها) دلهایى دارند(اگر به دیده عبرت بنگرى) اندوه‌هاى دلها و خاشاك و خونابه چشمها را خواهى دید كه براى آنها در هر یك از این رسوائى و گرفتاریها حالتى است كه دگرگون نشود، و سختی ای است كه برطرف نگردد. (ترجمه ‏نهج‏البلاغه انصارى، ص 625) این عذاب اگرچه تا حدی طبیعی و در راستای نظام خلقت است اما راههایی وجود دارد كه برطرف كردن آن را ممكن ساخته است. با وجود برخی روایات كه اصرار به همگانی بودن فشار قبر دارند، برخی روایات نیز به تفاوت‌های مومن و كافر اشاره كرده و از آسودگی مومن سخن می‌گویند: بنده مؤمن چون به خاك سپرده شود زمین به او گوید: آفرین، خوش آمدى، تو از جمله كسانى هستى كه دوست داشتم بر پشت من راه رود، حال كه تو را در بر گرفتم خواهى دانست كه چگونه با تو عمل مى‏كنم! پس تا آنجا كه چشم كار مى‏كند براى او گشاده گردد. و كافر چون به خاك سپرده شود زمین به او گوید: تو را آفرین و خوشامد مباد، تو از دشمن‏ترین كسانى هستى كه دوست نداشتم بر پشت من راه رود، حال كه تو را در بر گرفتم خواهى دانست كه چگونه با تو عمل مى‏كنم! پس چنان او را بفشارد كه استخوانهاى پهلویش بشكند.(امالى شیخ مفید، ترجمه استادولى) محمد تقی فلسفی در این باره می گوید: مقصود از فشار قبر این نیست كه دیوارهای قبری كه در گورستان حفر شده به هم نزدیك می شوند، و جسد میت را در تنگنا قرار می‌دهند، بلكه مقصود فشار نامرئی و نامحسوسی است كه، بر روح و جسد برزخی متوفی، وارد می‌آید و او را به شدت ناراحت می‌كند. مرگ تاثیراتی كه اعمال مثبت و منفی در طول حیات بر تك تك سلولهای بدن می‌گذارند می تواند در كم و زیاد شدن عذاب جسم تاثیر بگذارد مثل این كه فرض كنیم گناهان كبیره موجب ترشح موادی در سلولهای بدن شوند كه این مواد در عالم قبر تجزیه بدن را سخت‌تر و مهلك‌تر كنند یا بالعكس ممكن است عبادت و اعمال صالح انسان و پرهیز از گناه، وقتی در درجات بالای آن از سوی انسانی رعایت شود، جسم را به طور طبیعی به مواد ایمنی دهنده مجهز سازند. سالم ماندن معدودی از جنازه‌های انسانهای وارسته، سالها بعد از وفات یا شهادتشان، سند خوبی بر این مدعاست. هم اكنون اسنادی از همین جنازه‌های سالم كه مربوط به شهدای دفاع مقدس بوده، در موزه شهدا محفوظ است . عده‌ای دیگر از دانشمندان دینی هم معتقد به عذاب و پاداش روح‌اند و یا معتقد به عذاب و پاداش روح در جسم برزخی اش هستند. محمد تقی قلسفی در این باره می گوید: مقصود از فشار قبر این نیست كه دیوارهای قبری كه در گورستان حفر شده به هم نزدیك می شوند، و جسد میت را در تنگنا قرار می‌دهند، بلكه مقصود فشار نامرئی و نامحسوسی است كه، بر روح و جسد برزخی متوفی، وارد می‌آید و او را به شدت ناراحت می‌كند.»(معاد از نظر روح و جسم، ج 1 ، ص 261) مرحوم ملاصدرا و پیروان مكتب او با بهره‌گیرى از حركت جوهریه و اثبات عوالم سه‌گانه‌ى (طبیعت، عالم برزخ مثال، عالم مجردات) به تحلیل و تبیین عذاب و سوال در قبر پرداخته می‌گویند: آنچه بر این جسد دنیوى پس از مرگ می آید از قبیل مقبور بودن و فشار و وحشت و هجوم ات بر روح مجرد وارد مى‌شود. (عیون مسایل نفس و شرح آن، استاد حسن حسن زاده، ج 2، ص 455 ـ 453). . روح انسانى به كمك قوه ى خیال در دنیاى مادى لذت ها و آلام را درك مى كند، و قوه ى خیال یك وجود مستقل است كه پس از مرگ نیازى به بدن مادى ندارد بلكه همراه روح است و روح به واسطه ى این قوه، از صورت‌هاى مادیات لذت و یا زحمت مى‌بیند. بنابراین وقتى انسان مرد، با قوه ى خیال خود را جداى از دنیا مى یابد؛ همان گونه كه در دنیا با همان صورت به واسطه ى خیال، خود را درك مى كرد، وقتى در قبر گذاشته شد، خود را با همان صورت در قبر مى یابد و با این واسطه دردها و عقوبت ها و یا لذت ها را در مى یابد. و این است معنى حدیث: كه قبر باغى از باغ هاى بهشت یا حفره‌اى از حفره‌هاى جهنم است. َ( الْقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النَّار.)پس قبر حقیقى همین هیئت‌ها و صورت‌ها است.(همان) چنانچه به قائده عمومیت فشار قبر توجه كنیم و به اجسادی كه جنازه آنها را می سوزانند و خاكسترشان را به دریا می سپارند، باید به همین نظریه، یعنی به فشار بر روح مجرد، یا فشار بر روح مجرد در جسم برزخی اعتقاد پیدا كنیم . علل فشار قبر اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضِیقِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضَغْطَةِ الْقبر خداوندا از عذاب و تنگى و فشار قبر بتو پناه میبرم(مكارم الأخلاق، دعا هر صبح و شام) قطعا برای نجات از هر مصیبتی باید عوامل ایجاد آن مصیبت را كشف كنیم تا با پیشگیری از پدید آمدن آن عوامل راه ابتلاء را سد كنیم. در روایات نبوی آمده است كه فشار قبر به دلیل تضییع نعمت هاست. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ضَغْطَةُ الْقَبْرِ لِلْمُؤْمِنِ كَفَّارَةٌ لِمَا كَانَ مِنْهُ مِنْ تَضْیِیعِ النِّعَم(أمالی الصدوق،540)؛ رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: فشار قبر براى مؤمن كفّاره نعمتهایى است كه تباه كرده است. همچنین سكونى از امام صادق(علیه السّلام) و او از پدرانش (علیهم السّلام) روایت مى‏كند كه رسول خدا (صلى اللَّه علیه و آله) فرمود: تنگى قبر و فشار آن به مؤمن براى آن است كه او نعمت‏ها را ضایع مى‏نمود و این تنگى و فشار قبر كفاره آن عمل محسوب مى‏گردد. شاید در نگاه اول به نظر هر خواننده ای بیاید كه ضایع كردن نعمتها گناهی است كه به آسانی می توان آن را ترك نمود به خاطر آنكه تضییع نعمتها را مساوی با اسراف می دانند اما اسراف یكی از مصادیق بارز در دایره تضییع و تباهی نعمتها به حساب می آید. اگر بخواهیم با نگاهی دقیقتر به عمق این مسئله بنگریم خواهیم دید كه حتی سیر غذا خوردن، سیر خوابیدن، حتی یك كلمه بیهوده سخن گفتن و امثالهم نیز می تواند مصداقی از تضییع نعمتها باشد. یك مقدار بیشتر از حدی كه بدن به آن نیاز دارد بیشتر استراحت كردن هم، نمونه ای از تضییع نعمتهاست. فرصتی كه خداوند به بشر برای زندگی روی زمین به او داده بسیار عزیز و مغتنم است. باید از لحظه لحظه آن نهایت استفاده را برد. لذا استراحت نیز باید به اندازه ای باشد كه بدن نیروی كافی برای فعالیت مجدد را بدست آورد. حتی یك مثقال چربی اضافه كه بر بدن روییده باشد(كه به همان اندازه نشانه زیاد استفاده كردن مواد غذایی است) هم، داخل در محدوده تباهی نعمتهاست. به همان اندازه كه اولیاء خدا كم هستند، رهایی یافتگان از فشار قبر نیز كم هستند. البته خداوند رعایت خیلی از این چیزها را به دلیل مشقت بر بندگان خود واجب ننموده و در قیامت هم ایشان را به دلیل سیر خوردن و سیر خوابیدن مواخذه نخواهد كرد اما از آنجا كه هر چیزی اثر وضعی و طبیعی خودش را دارد، تضییع نعمتها هم اثر خودش كه همان فشار قبر است را دارد كه البته بسته به میزان آن كم و زیاد خواهد بود. برخی هم گفته اند منظور از تضییع نعمتها، بكار بردن نعمتها در غیر از مورد مصرفشان یعنی در راه حرام است. همانطور كه در تعاریف شكر گفته اند كه استفاده از نعمت است در همان راهی كه خداوند دستور فرموده یا مجازمان كرده است.» به هر حال از آنجا كه پرهیز از چنین گناهانی بسیار سخت و مشكل است، فشار قبر هم برای همگان عمومیت دارد و فرار از آن جز برای عده بسیار معدودی چون ائمه معصومین بسیار بعید است. ابو بصیر می گوید: به امام جعفر صادق(علیه السّلام) گفتم: أیفلت من ضغطه القبر احد؟ آیا احدى هست كه از فشار قبر نجات پیدا كند؟ فرمود: نعوذبالله منها، ما أقل من یفلت من ضغطه القبر؛ پناه بخدا مى‏بریم از فشار قبر. چقدر قلیل و اندك هستند آن افرادى كه از فشار قبر نجات پیدا كنند.(بحارالانوار، ج 6، ص260) اگر بخواهیم پرهیز از تباهی نعمتها را به واقع درك كنیم، باید در زندگی اولیاء بزرگ الهی تامل كنیم. فی المثال آنچه در زندگانی پرخیر و بركت حضرت زهرا(علیهاالسلام) چه در بحث عبادت و چه در بحث زحمات دنیوی و دیگر مسائل می خوانیم و بسیار شگفت زده می شویم، راهنمایی است كه به ما نشان دهد پرهیز از تضییع نعمتها چگونه می تواند باشد. الْحَسَنُ الْبَصْرِیُّ مَا كَانَ فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ أَعْبَدَ مِنْ فَاطِمَةَ كَانَتْ تَقُومُ حَتَّى تَوَرَّمَ قَدَمَاهَا، زندگانى حضرت زهرا علیها السلام(روحانى متن عربى . ص، 387) ابن شهر آشوب گوید: هیچ كس در بین این امّت عابدتر از حضرت فاطمه(علیهاالسّلام) نبود، او آنقدر براى عبادت خدا بر پا مى‏ایستاد كه پاهایش ورم مى‏كرد. شیخ صدوق (رحمة الله علیه) روایت كرده كه حضرت على(علیه السّلام) به مردى از بنى سعد فرمود: بگذار تا قصّه‏اى در باره خودم و فاطمه برایت بگویم: فاطمه همسر من در میان خانواده رسول خدا(صلّى الله علیه و آله و سلّم) از محبوبترین افراد بود، او با مشك به قدرى آب مى‏آورد كه اثر آن در سینه‏اش به جاى مانده بود، و به قدرى با آسیاب كار مى‏كرد كه دستهایش پینه بسته بود، و به قدرى خانه را جارو مى‏كرد كه گرد و غبار بر لباسهایش مى‏نشست، و به قدرى در زیر دیگ آتش مى‏افروخت كه لباسهایش سیاه و چركین مى‏شد، و او به سبب این كارها دچار زحمت و رنج شدیدى شده بود.(زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام (روحانى)، ص383) به همان اندازه كه اولیاء خدا كم هستند، رهایی یافتگان از فشار قبر نیز كم هستند. البته خداوند رعایت خیلی از این چیزها را به دلیل مشقت بر بندگان خود واجب ننموده و در قیامت هم ایشان را به دلیل سیر خوردن و سیر خوابیدن مواخذه نخواهد كرد اما از آنجا كه هر چیزی اثر وضعی و طبیعی خودش را دارد، تضییع نعمتها هم اثر خودش كه همان فشار قبر است را دارد كه البته بسته به میزان آن كم و زیاد خواهد بود. بنابراین كسانی كه اهل اسراف و بریز و بپاشهای آنچنانی هستند باید منتظر فشار قبر سختی هم باشند كه این همان مسئله ی ساده ی دو دو تا، چهار تاست . از ابو بصیر نقل شده است كه امام صادق(علیه السلام) فرمود: براى هر چیزى قلبى است و قلب قرآن سوره یاسین است، هر كس هر روز یا هر شب بخواند. ، قبرش تا هر كجا چشم ببیند فراخ و گسترده مى‏گردد، و از فشار قبر در امان مى‏ماند. امداد رسانی ها برخی از عوامل نیز موجب كاهش فشار قبر است اینها مثل اقداماتی كه بعد از رسیدن بلا و مصیبت برای امداد رسانی موثرند، می توانند در قبر، مومن را از فشار و عذاب حفظ كنند. 1- برخی از سوره های قرآن قرآن مثلا هر كس در هر روز جمعه سوره نساء را بخواند از فشار قبر در امان خواهد بود. (ثواب الاعمال و عقاب الاعمال شیخ صدوق، ترجمه انصارى، ص205) از ابو بصیر نقل شده است كه امام صادق(علیه السلام) فرمود: براى هر چیزى قلبى است و قلب قرآن سوره یاسین است، هر كس هر روز یا هر شب بخواند. ، قبرش تا هر كجا چشم ببیند فراخ و گسترده مى‏گردد، و از فشار قبر در امان مى‏ماند . (همان، ص215) هر كس سوره ن و القلم را در نماز واجب یا مستحب تلاوت كند خداوند متعال او را از تنگدستى حفظ مى‏كند، و هنگامى كه بمیرد به او پناه مى‏دهد (تا در امان باشد) از فشار قبر. (همان) كسى كه بر تلاوت سوره حم زخرف مداومت كند، خداوند او را از گزند ات زمین، و فشار قبر در امان دارد تا هنگامى كه در پیشگاه خداوند بایستد، آنگاه آن سوره مى‏آید و به دستور خداوند او را وارد بهشت مى‏كند. امداد از طرف بازماندگان حذیفة بن یمان مى‏گوید: رسول خدا(صلّى اللَّه علیه و آله) فرمود: هیچ لحظه‏اى سخت‏تر از شب اول دفن براى میّت نیست، پس با صدقه دادن نسبت به مردگانتان مهربانى كنید؛ و اگر نتوانستید، دو ركعت نماز بخوانید، به این صورت كه در ركعت اوّل یك بار فاتحة الكتاب و یك بار آیة الكرسى و دو بار سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ؛ و در ركعت دوّم یك بار فاتحة الكتاب و ده بار سوره أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ قرائت شود. و نمازگزار بعد از سلام نماز بگوید: اللّهمّ، صلّ على محمّد و آل محمّد، وابعث ثوابهما إلى قبر ذلك المیّت، فلان بن فلان»؛ خداوندا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و ثواب این دو ركعت نماز را به قبر آن میّت، فلانى پسر فلانى، برسان. در این صورت، خداوند در همان لحظه، هزار فرشته را به سوى قبر میّت گسیل‏ مى‏دارد كه هر كدام از آنان یك جامه و حلّه دارد، و تا روزى كه در صور قیامت دمیده مى‏شود تنگى و فشار قبر او را به وسعت مبدّل مى‏كند، و به شماره هر چیز كه آفتاب بر آن مى‏تابد به نمازگزار كار نیك عطا شده، و مقامش چهل درجه بالا برده مى‏شود.» (ادب حضور، ص 167) برخی روزها مثل دارای بركات معنوی هستند شاید در این ایام، حوادثی در بین زمین و آسمان اتفاق می افتد كه در چیزهایی مثل فشار قبر تاثیر گذار است. بنابراین خداوند با حساب و كتاب خود برخی بندگان مومنش را كه می خواهد از فشار قبر مصون نگه دارد در می میراند. چهار حج مقبول منصور بن حازم گوید: از امام صادق (علیه السّلام) پرسیدم پاداش كسى كه چهار بار حج بجا آورده چیست؟ فرمود: اى منصور كسى كه چهار بار حج بجاى آورد هرگز فشار قبر نبیند، و هنگام مرگش خداى تعالى حج‏هاى او را به زیباترین صورتى در برابر او در آورد كه تا روز رستاخیز در میان قبر نماز گزارند و ثواب این نماز او را باشد بدان كه یك نماز از این نمازها با هزار ركعت از نماز آدمیان برابر است. (الحدیت، روایات تربیتى، ج ‏3، فشار قبر، ص 123) مُردن در مرده برخی روزها مثل دارای بركات معنوی هستند شاید در این ایام، حوادثی در بین زمین و آسمان اتفاق می افتد كه در چیزهایی مثل فشار قبر تاثیر گذار است. بنابراین خداوند با حساب و كتاب خود برخی بندگان مومنش را كه می خواهد از فشار قبر مصون نگه دارد در می میراند. از ابان بن تغلب نقل شده است كه امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر كس در فاصله میان ظهر روز پنجشنبه تا ظهر روز جمعه از دنیا برود، خداوند او را از فشار قبر ایمن مى‏دارد.(ثواب الاعمال، ترجمه انصارى، ص 375) بعضی چیزها نیز فشار قبر را زیاد می كند؛ بد اخلاقی، مخصوصا با خانواده مهمترین آنهاست. اعمال صالح دیگر حتی اگر یاری پیامبر باشد نمی تواند اثر بداخلاقی را از بین ببرد. به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خبر رسید كه سعد بن معاذ مرده، آن حضرت با اصحاب خود آمدند و دستور دادند سعد را غسل دهند و خود بر در ایستاد و چون حنوط و كفنش كردند و تابوتش برداشتند رسول خدا بى‏كفش و رداء او را تشییع كرد و گاهى سمت راست تابوتش را می گرفت و گاهى سمت چپ آن را ، وقتی به مزارش رسیدند، خود میان قبر او رفت و لحدش را درست كرد و خشت بر او چیده، می فرمود سنگ و گل بدهید، میان خشتها را گل می زد و چون تمام شد، خاك بر او ریخت و قبرش را ساخت . چون از كار قبرش فارغ شدند مادر سعد برخاست و گفت: اى سعد بر تو گوارا باد بهشت. رسول خدا فرمود: اى مادر سعد آرام باش. زیرا سعد گرفتار فشار قبر شد. گویند رسول خدا(صلی الله علیه و آله) برگشت و مردم برگشتند و به آن حضرت گفتند یا رسول اللَّه ما دیدیم با سعد آن كردى كه با احدى نكردى تو بى‏رداء و كفش دنباله جنازه‏اش رفتى. پیامبر اكرم فرمود: فرشته‏ها بى‏ردا و پاى دنبال او بودند و من به آنها تاسى كردم، گفتند راست و چپ تابوتش را گرفتى؟ فرمود دستم بدست جبرئیل بود و هر جا را می گرفت، می گرفتم. گفتند تو دستور غسلش را دادى و بر او نماز خواندى و او را بدست خود در گور نهادى و باز هم فرمودى كه سعد فشار قبر دارد؟ فرمود آرى او با خاندان خود بداخلاقى می كرد. (امالى شیخ صدوق، ترجمه كمره‏اى، متن، ص 3

بازگشت امام خمینی (ره) و اغاز دهه ی فجر

نفاق در اسلام وقرآن

درمان ویروس كرونا درطب ایرانی اسلامی