عید سعید قربان روز اوج بندگی وایثار ابراهیمی

روز تقرّب

عید قربان جلوه گاه تعبّد و تسلیم ابراهیمیان حنیف است، و فصل قرب مسلمانان بهخداوند، در سایه عبودیّت.

عید قربان فصل قربانی کردن عزیزها در آستان عزیزترین» یعنی خداست. عید قربانمجرای فیض الهی و بهانه عنایت رحمانی به بندگان مؤمن و مطیع است. و هر کس بتواندرضای خویش را فدای رضای حق کند، از خواسته دل در راه خواسته خدا چشم بپوشد، و ازداشته ها و خواسته ها بگذرد، به مرز عبودیت می رسد.

قربانی» وسیله قرب به خداست و عید قربان روز تقرّب به پروردگار است. روز رهاشدن از تعلّقات قربانی کردن تمنیّات در پیش پای اراده الهی است.

عید در فرهنگ اسلامی

واژه عید» در لغت به معنی بازگشتن» می باشد و دراصطلاح، به معنی بازگشت به سویخداوند سبحان است. در این روز، عطا و بخشش های خداوند متعال همراه با رحمت، بربندگان مؤمن نازل می گردد پس بیایید در این روز، با عبادت و راز و نیاز، گناهان گذشته را ازصفحه دل بشوییم و خود را برای بهره وری بیشتر از فیوضات این روز آماده و مهیّا سازیم؛چراکه به طور کلّی، در تمامی اعیاد اسلامی، هدف آن است که با بندگی و عبادت در پیشگاهحضرت سبحان، سعادت واقعی خود را به دست آوریم. مولای متقیان علی علیه السلام در این بارهفرموده اند: هر روزی که انسان در آن گناه و معصیت نکند، آن روز عید است.»

عید فداکاری و ایثار

عید قربان یکی از اعیاد بزرگ اسلامی است که یادآور زیباترین نمونه تعبّد انسان در برابرخداوند متعال است. عید قربان، عید فداکاری، ایثار، قربانی، اخلاص و عشق است. فداکردن فرزند دلبند خود، در راه خدا، امتحانی الهی برای حضرت ابراهیم علیه السلام بود که عیدقربان یادآور آن است. اسلام نیز خواسته است که مسلمانان هر سال عید قربان را جشنگیرند تا این اصول و ارزش های الهی را همواره مدّنظر داشته باشند و همواره برای تبعیّت ازدستورات خداوند و کسب رضایت الهی آماده هرگونه ایثار و فداکاری باشند.

قربانی ابراهیم

ابراهیم از جانب پروردگار، مأمور قربانی کردن فرزند دلبندش اسماعیل شد. هنگامی کهابراهیم فرمان الهی را به پسرش ابلاغ کرد، اسماعیل گفت: پدر جان! فرمان خدا را اجرا کنکه مرا از صابران خواهی یافت. در صبحی دلکش، اسماعیل دست در دست پدر، درصحرای منی، به سوی قربانگاه پیش رفت و خوشحال بود از این که خداوند متعال، او رابرگزیده است. آن گاه ابراهیم با دست هایی محکم و استوار خنجر در حنجره اسماعیلشنهاد تا سر از پیکر عزیزش جدا کند. تیغ بر گلوی فرزند می چرخید، ولی نمی برید. گوییمعجزه ای رُخ داده بود. ناگهان قوچی برای قربانی شدن در پیش چشمان ابراهیم نمایان شد وهاتفی ندا داد. ابراهیم! تو از این آزمون سربلند بیرون آمدی؛ پس دوستی خد گوارایت باد!امروز نیز حاجیان، در موسم حج، به درگاه خداوند قربانی می کنند تا بگویند: خداوندا! ما نیزچون ابراهیم تسلیم توییم. پس در این روز زنجیرهای اسارت و تعلقات را می بریم تا بیش ازپیش به تو نزدیک شویم.

نمایش تسلیم و رضا

قرآن کریم، ضمن بیان داستان های آموزنده، که از مهمترین برنامه های تربیتی آن کتابالهی است، نمونه هایی از مقامات والای انسان های واقعی را نشان می دهد، تا هدف از ایندستورات متین آسمانی را به بشر بفهماند. قربانی نمودن فرزند و یا ذبح گوسفند، مطلوباساسی نیست، بلکه هدف، پرورش افکار ناب، دل های پاک و جان های منزه است. خداونددر قرآن می فرماید: پس همین که ابراهیم و اسماعیل سر تسلیم فرود آوردند و ابراهیم، او رابر پیشانی بر زمین خوابانید، ندایش دادیم که ای ابراهیم! بحق، تصدیق مأموریت در خوابنمودی و مابه نیکوکاران این چنین پاداش می دهیم.

و این گونه بود که ابراهیم و اسماعیل به عموم جهانیان نشان دادند که آنچه عیار گوهرانسانیّت را بالا می برد و او را موجودی شریف می گرداند، همان حالت خضوع و تسلیم دربرابر حق تعالی است.

عید قربان در کلام امام خمینی رحمه الله

امام خمینی رحمه الله پیر فرزانه انقلاب، درباره عید قربان چنین گفته اند: عید قربان، عیدیاست که انسان های آگاه را به یاد قربانگاه ابراهیمی می اندازد. قربانگاهی که درس فداکاری وجهاد در راه خدای بزرگ را به فرزندان آدم و اصفیاء و اولیای خدا می دهد. این پدرِ توحیدو بت شکنِ جهان، به ما و همه انسان ها آموخت که. عزیزترین ثمره حیات خود را در راهخدا بدهید و عید بگیرید. خود و عزیزان خود را فدا کنید و دین خدا را و عدل الهی را برپانمایید. به همه ما ذریه آدم فهماند که مکه» و منی قربانگاه عاشقان است و محل نَشر توحیدو نفی شرک، که دلبستگی به جان و عزیزان نیز شرک است.»

پایان روز دهم

ذی الحجه از ماه های شریف سال است. در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله ، هنگامی که این ماهفرا می رسید، اصحاب به انجام عبادات اهتمام فراوانی می ورزیدند. از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقلاست که عمل خیر و عبادت، در هیچ ایّامی نزد حق تعالی محبوب تر از دهه اوّل ماه ذیالحجه نیست. آری، این همان ده روزی است که در قرآن مجید، به عنوان ایّام معلومات نامشده و در نهایتِ فضیلت و برکت می باشد و در کتاب های ادعیه، اعمال مخصوصی برایاین دهه ذکر شده است. مسلمانان در این ده روز، با انجام عبادات، دل های خویش را ازتاریکی ها و ظلمت ها شستشو می دهند و قلب های خود را سرشار از عشق و محبتمی نمایند و بدین سبب پایان این روز را جشن می گیرند و با معبود خویش پیمان می بندند کهدیگر به تعلّقات زندگی دل نبندند و همیشه در مسیر رضای او قدم بردارند.

آمادگی برای فیض

عارف وارسته مرحوم میرزاجواد آقای ملکی تبریزی رحمه الله ، درباره آماده شدن برای بهره گیریاز فیوضات این روز چنین می گوید: با شروع روز عید، مواظب باش تمامی کارهایی کهباعث رضایت و جلب عطوفت پروردگار است را انجام دهی؛ خداوند باری تعالی، مالکوجود، دنیا، آخرت، زندگی و مرگ تو می باشد و نباید از پروردگار و بزرگی چنین عطوف ومهربان غافل شد؛ زیرا ممکن است باعث محدودیت از عطایای او گردد. آری در ابتدایروز، به نیت پاک نمودن قلب از اشتغال به غیر خدا، غسل کن. آن گاه الله اکبر» واقعی گفته وبا این تکبیر تمام موجودات را در برابر شکوه و عظمت پروردگارت کوچک و ناچیز شمار وبه نیّت پوشش و آرایش، با لباس تقوا و اخلاق نیکو، تمیزترین لباس های خود را پوشیده وآن گاه به جانب مصلّی رفته تا نماز عید را اقامه کنی.»

اعمال عید قربان

عید سعید قربان فرصت بسیار خوبی است تا مؤمنان، با انجام عبادات (ضمن بهره وریاز فیوضات الهی)، به پروردگار خویش تقرّب یابند.

در کتاب های ادعیه، علاوه بر بیان فضیلت و اهمیت این روز بزرگ، اعمال بسیاریمخصوص این روز ذکر کرده اند. از جمله اعمال مستحب در این روز، غسل کردن است کهبسیار بر آن تأکید شده، همچنین برگزاری نماز عید است که بهتر است زیر آسمان (مکانبدون سقف) خوانده شود. از اعمال مستحب دیگر در این روز، قربانی کردن و تناول ازگوشت قربانی است. و نیز وارد شده است که در این روز، دعای شریف ندبه و همچنیندعای مخصوص امام سجاد قرائت شود. پس شایسته است، در این روز، بدون آنکه وقتخود را به بطالت بگذرانیم، با انجام این اعمال، مورد رحمت و عنایت پروردگار خویشقرار گیریم.

فضیلت قربانی

یکی از اعمال با فضیلت و مهم در روز عید قربان، عمل قربانی است. که در روایات،بسیار بر آن تأکید شده است. امام باقر علیه السلام می فرمایند: خداوند قربانی کردن و اطعام نمودنرا دوست دارد». بعضی از علما چنین بیان نموده اند که بهتر است قربانی کننده، گوشتقربانی را سه قسمت کند؛ قسمتی از آن را بین همسایه ها تقسیم نماید، قسمت دیگر را به وفقیران ببخشد و قسمت آخر را نیز برای خانواده خود نگه دارد.

یاد حسین علیه السلام در عید قربان

شب و روز عید قربان، یکی از اوقات بسیار شریف برای زیارت سالار شهیدان، حضرتاباعبدالله الحسین علیه السلام است که در فضیلت و ثواب آن، روایات بسیاری وارد شده است. سرّاین امر، آن است که یاد و حماسه جاودان امام حسین علیه السلام در این روز در ذهن ها تکرار شود؛چرا که اگر ابراهیم خلیل یک قربانی، به قربانگاه منی آورد و سالم باز گرداند، امامحسین علیه السلام ، در یک روز، هفتاد و دو تن قربانی، به قربانگاه کربلا آورد و سرهای بریده واجساد آغشته به خون یاران و عزیزانش را از کودک شیرخوار گرفته تا پیرمرد کهنسال، همه رایک جا، به پیشگاه پروردگار خویش تقدیم نمود.

امتحان الهی

قرآن کریم در آیه 2 سوره عنکبوت می فرماید: آیا مردم چنین پنداشتند که به صِرفاینکه گفتند: ما ایمان به خدا آورده ایم، رهایشان کنند و برای این مدعا هیچ امتحانشاننکنند». یکی از سنّت های همیشگی خداوند در مورد بندگان، سنت امتحان بوده است؛ چراکه تا انسان ها در مرحله امتحان و آزمون قرار نگیرند، صدق گفتار آن ها ثابت نمی شود. پسهر گاه در امتحان الهی موفق و پیروز شدند و گفتار و کردارشان یکسان گردید، در ادعایمسلمانی و تدیّن خویش، راستگو و صادق خواهند بود.

آری، عید سعید قربان، یادآور یک امتحان بزرگ است. امتحانی که حضرت ابراهیم علیه السلام با سربلندی از آن بیرون آمد. پس برماست که در مصیبت ها و بلاها صابر و شکیبا باشیم؛چرا که شاید این ها امتحان و آزمون بندگی و عبودیّت ما باشند.

قربانی حقیقی

در آیه 37 سوره حج آمده است: هرگز گوشت و خون قربانی ها، به خدا نمی رسد، بلکهآنچه به خدا می رسد، تقوی شماست». آری، خداوند طالب تقواست و تقوا یعنی از بینبردن شیطان درونی هوای نفس؛ چرا که کشتن دیو نفس امّاره، وسیله نزدیکی آدمی درپیشگاه حضرت حق است. امام سجاد علیه السلام از مردی که مراسم حج را انجام داده بود،پرسیدند: آیا به هنگام سر بریدن قربانی، نیّت نمودی که با تمسّک به حقیقت تقوی و ورع،حلقوم طمع را قطع کنی؟»

زمزمه های عارفانه

مولایمان حضرت زین العابدین علیه السلام ، در روز عید قربان، این گونه با پروردگار خویشمناجات می نمودند: پرورگارا! آن کس که به سوی مخلوقی حرکت کند، خویشتن را به امیدعطا و بخشش او آماده می سازد. پس امروز، من به امید عفو و صله تو آماده شده ام و ازدرگاهت، مرحمت و کرامت همی تمنّا دارم.

بارالها، بر محمد و آل او درود و رحمت فرست و این امید مرا، نومید مگردان. ای خدا!ای آنکه حاجات حاجتمندان. بر تو پنهان نیست، و ای آنکه هر چه ببخشی، خزانهسرشارت زوال نبیند.

من امروز با دست تهی به درگاهت آمده ام، و مرا به طاعت و عبادتم تکیه ای نیست. نهطاعتی فرستاده ام که مقبول باشد و نه جز شفاعت محمد و آل او شفاعت کسی پشت گرمیمن است. بلکه امروز به درگاه تو آمده ام، در حالی که به گناهان خویش اعتراف دارم و به عفوعظیم تو که شامل ] حال] خطا کاران می شود، امید دارم.»

گلبانگ تکبیر

یکی از اعمال مستحب در روز عید قربان، گفتن تکبیر است. در روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله آمدهاست که اعیاد فطر و قربان را با جملات لا اله الا الله» و الله اکبر» و الحمد الله» و سبحانالله» آذین ببندید. و نیز در جمله ای دیگر از آن حضرت تصریح شده است که چون درروزعید قربان از خانه بیرون شدید، با صدای بلند تکبیر بگویید». چه بسا بر زبان آوردن ایناذکار برای آن باشد که انسان تمامی موجودات را در برابر عظمت و شکوه پروردگار خویشکوچک و ناچیز شمارد و قلب خویش را از توجه به غیر خدا فارغ نماید تا ظرف وجودیخویش را برای کسب فیض و رحمت پروردگار وسعت بخشد.

تکریم حماسه ابراهیم

قربانی کردن گوسفند، چه از سوی حاجیان در منا» و چه از سوی غیر حاجیان، تکریمآن حماسه معنوی و ایثار عظیم ابراهیم و اسماعیل است که به مسلخ عشق» رفتند وسربلند، خاطره آن اخلاص و عشق شکوهمند خود را در یادها جاودان نمودند.

آیینه عشق

شجاع الدین ابراهیمی